Wyobraź sobie taki scenariusz - rząd drukuje dużo pieniędzy w ramach stymulowania gospodarki. Dziś zarabiasz £4,000 miesięcznie, a miesiąc później już £2 miliony miesięcznie.
Brzmi fantastycznie prawda?
W teorii oznaczałoby to, że możesz sobie kupić większy dom, więcej ubrań i wyjechać na wymarzone wakacje. I to nie raz a kilka razy do roku! W restauracjach patrząc na menu à la carte nie zważając na ceny zamawiałbyś na co masz ochotę.
Ale to tylko teoria.
A rzeczywistość jest taka, że w tej sytuacji wszyscy są milionerami. A to znaczy, że nikt już nie zwraca uwagi na ceny w sklepach. To z kolei oznacza silnie narastającą konsumpcję. A ta prowadzi do tego, że towary w sklepach sprzedają się jak świeże bułeczki. Firmy nie nadążają z produkcją, aby zaspokoić na nie popyt. W końcu każdy ma pieniędzy bez liku…
A zatem, czy obfitość pieniędzy powoduje, że ceny towarów utrzymują się na stałym poziomie w nieskończoność?
Wejdźmy w buty firm produkujących dobra i zatrudniających nas
Producenci, aby zachęcić nowych pracowników do wykonywania pracy będą musieli ich jakoś przekonać. A skoro każdy teraz zarabia miliony dokoła, to aby dorównać innym firmom, oferowane wynagrodzenie musi zostać znacznie podniesione.
To pierwszy kłopot z jakim spotka się pracodawca. W końcu, aby móc zapłacić komuś wyższe wynagrodzenie za wykonywana prace musi on najpierw spojrzeć na profit jaki otrzymuje ze sprzedaży produktu.
Weźmy pod lupę producenta masła.
Do tej pory sprzedawał kostkę masła do supermarketu w cenie £1. Jego profit, po odliczeniu kosztów, wyniósł £0.40. Supermarket następnie sprzedawał kostkę masła po £2. Ile takich kostek masła firma musiałby sprzedać, aby zapłacić każdemu ze swoich pracowników po £2 miliony na głowę? W tym wypadku nie ma mowy o utrzymaniu cen na tym samym poziomie. Firma, aby przetrwać w nowej sytuacji musi gwałtownie podnieść ceny.
Od tej pory to same masło kosztuje £35,000. Reszta firm podążą śladami producenta masła i podnosi ceny swoich produktów. Nagle niebotycznie drożeją mleko, ryby, cukier, ceny w restauracjach, usługi, nieruchomości. Bycie milionerem w tej odmiennej sytuacji już nie oznacza sukcesu jak dawniej. Góra niegdyś pożądanych pieniędzy straciła nagle swoją wartość względem produktów i staje się niczym innym jak papier, który chcemy wymienić w jak najszybszym tempie na wyprodukowane dobra gdyż nieustannie traci on na wartości.
Jak hiperinflację definiują ekonomiści?
Hiperinflacja pojawia się, gdy inflacja wymyka się spod kontroli i przyjmuje charakter gwałtownego wzrostu cen produktów oraz usług w bardzo szybkim tempie. Przyjmuje się, że miesięczny wzrost cen powyżej 50% jest wskaźnikiem hiperinflacji w danym kraju.
Jakie zagrożenia niesie hiperinflacja
Dlaczego hiperinflacja jest tak niebezpieczna? I dlaczego każdy kraj na świecie się jej boi i chce jej uniknąć za wszelką cenę?
Aby dobrze zrozumieć zagrożenia hiperinflacji zacznijmy najpierw od zagrożeń inflacji.
Inflacja potrafi w długim okresie czasu pomniejszyć Twoje oszczędności, gdyż te trzymane są w domu lub na nisko oprocentowanym koncie. Jest ona jednak niczym w porównaniu z tym jaką szkodę może wyrządzić hiperinflacja. Przyjrzyjmy się szkodom inflacji i hiperinflacji z bliska:
Inflacja w odniesieniu do pomniejszenia wartości pieniądza w okresie 5 lat
Dla prostego przykładu załóżmy, że oszczędności Twojego życia to £100,000. Przyjmijmy stabilny wzrost inflacji w wysokości 3%. Gdy Twoje pieniądze leżałyby sobie i nic nie robiły na bez-oprocentowanym, koncie straciłbyś w okresie 5 lat £14,127 realnej siły nabywczej pieniądza
1 rok £100,000 – 3%(£3,000) = £97,000
2 rok £97,000 - 3%(£2,910) = £94,090
3 rok £94,090 - 3%(£2,822) = £91,267
4 rok £91,267 - 3%(£2,738) = £88,528
5 rok £88,528 - 3%(2,655) = £85,873
Pamiętaj, że główne szkody jakie przynosi inflacja to pomniejszanie wartości siły nabywczej pieniędzy
Hiperinflacja w odniesieniu do pomniejszenia wartości pieniądza w okresie 5 miesięcy
Zwróć uwagę, że mówię tu o 5 miesiącach, a nie 5 latach.
Pamiętaj, hiperinflacja jest bardziej gwałtowna i szybsza w skutkach, dlatego może okazać się fatalna dla osób, które przez długie lata ciężko pracowały i oszczędzały pieniądze. Aby zilustrować siłę jej dewastacji spójrz na przykład miesięcznego wzrostu hiperinflacji w wysokości 50% zgodnie z tym jak definiują ją ekonomiści.
1 miesiąc £100,000 – 50%(£50,000) = £50,000
2 miesiąc £50,000 - 50%(£25,000) = £25,000
3 miesiąc £25,000 - 50%(£12,500) = £12,500
4 miesiąc £12,500 - 50%(£6,250) = £6,250
5 miesiąc £6,250 - 50%(£3,125) = £3,125
Podczas hiperinflacji na poziomie 50% miesięcznie straciłbyś w okresie 5 miesięcy £96,875 realnej siły nabywczej pieniądza. Oczywiście to tylko ułamek jej siły dewastacji.
Kto zyskuje podczas hiperinflacji?
Ciężko tu mówić o tym, aby ktoś realnie zyskał w tej sytuacji. Lecz wyobraź sobie, że te poprzednio wspomniane £100,000 oszczędności życia są teraz Twoim długiem w banku.
Oto co się stanie z Twoim zadłużeniem:
Podczas hiperinflacji na poziomie 50% twoje zadłużenie spadnie ze £100,000 do £3,125 realnej siły nabywczej pieniądza w okresie zaledwie 5 miesięcy.
Na powyższym przykładzie można więc jasno stwierdzić, że ‘wygranymi’ są osoby mające pewnego rodzaju zadłużenie, ponieważ zostanie ono zmniejszone.
Co jeszcze dzieje się podczas hiperinflacji?
Gdy Twoja pensja wypłacana jest raz w miesiącu, oznacza to, że pod koniec kalendarzowego miesiąca może ona być warta jedynie skrawek tego co była warta w chwili jej wypłacania. Dzieje się tak za sprawą rosnących codziennie cen w sklepach, a w skrajnych sytuacjach nawet kilkakrotnie tego samego dnia.
Ta świadomość powoduje, że chcesz jak najszybciej zamienić pieniądze na towary. To uczucie towarzyszy coraz większej grupie ludzi, którzy przestają akceptować pieniądze jako cenny nabytek. Ludzie nie ufają pieniądzu, a firmy tracą motywację do produkowania dóbr, ponieważ ciężko jest je odpowiednio wycenić i trudno jest je sprzedać w odpowiednim momencie, aby uniknąć strat ze względu na tak szybkie zmiany w wartości pieniądza.
Hiperinflacja może również przyczynić się do niepokojów w kraju, przestępstw, zamieszek zobacz poniżej, aby sprawdzić co się stało w Wenezueli.
Przykłady Hiperinflacji na świecie - Wenezuela
Co doprowadziło do hiperinflacji w Wenezueli i statystyki przestępczości
W dniu pisania tego artykułu (04.01.2020) 1 funt Brytyjski wynosi 1,515,035.125 boliwarów a inflacja w roku 2018 wyniosła bagatela 65,374.08%. Kraj ma również problemy z przestępczością i jest na 3 miejscu pod względem popełnionych morderstw zaraz po Salwadorze i Hondurasie. W Wenezueli zamordowano 81,1 osób na 100,000 mieszkańców w 2018 roku i łącznie popełniono 23,047 zabójstw na przestrzeni roku.
Dlaczego kraj tak bogaty w złoża ropy jak Wenezuela, ma tak ogromne problemy?
Głównym problemem Wenezueli było poleganie na sprzedaży jednego kluczowego surowca - ropy. Obecnie surowiec ten stanowi 95% wszystkich eksportowanych dóbr. Wysokie ceny ropy powodują, że ekonomia kwitnie, a niskie ceny są dużym ciosem dla ekonomii tego kraju.
W tabeli poniżej zobaczysz, że cena za baryłkę ropy jeszcze w 2014 wynosiła $93.13. Rok później spadła niemal o połowę do $48.72. Załamanie się cen ropy był poważnym ciosem dla ekonomii wenezuelskiej i spowodował, że z dnia na dzień kraj nie był w stanie utrzymać wszelkich programów społecznościowych, które zostały przedstawione, gdy ceny za baryłkę ropy były wysokie.
Średnia cena ropy w latach 2009-2019
Zadłużenie kraju zaczęło rosnąć, a Wenezuela nie była wystarczająco produktywna. Dodrukowano pieniądze, które były użyte w celu załatania dziur budżetowych, czyli płaciły za programy społecznościowe, długi zagraniczne czy koszt prowadzenia państwa. Pustych pieniędzy zaczęło przybywać, a te nie podparte odpowiednimi cenami, popytem surowców wywołały największą inflację w współczesnej historii.
Inflacja w Wenezueli i UK pomiędzy latami 2012 - 2018
W 2016 roku kubek kawy kosztował 450 boliwarów. W 2018 zdrożał do 2.5 miliona boliwarów.
Przykłady Hiperinflacji na świecie - Niemcy
Niemcy hiperinflacja opanowała pomiędzy latami 1919 – 1923. Ludzie używali pieniędzy do palenia w piecu i zabawy.
Inflacja w Niemczech w na przełomie października 1923 wyniosła około 29,500%. Przy dziennym wzroście na poziomie 20% powodowało to dwukrotny wzrost cen produktów średnio co 4 dni. W wielu wypadkach pieniądz był tańszy niż rozpałka, zabawka czy tapeta.
(Archiwalne zdjęcia pochodzą z serwisów Business Insider, BBC, oraz Wikipedia)
Przykłady Hiperinflacji na świecie - Zimbabwe
Podczas zmagań hiperinflacją pomiędzy 1 wrześniem 2008, a 2 lutym 2009 bank rezerw w Zimbabwe wypuszczał kolejno coraz to wyższe kwoty nominalne banknotów:
· $1 000
· $10 000
· $20 000
· $50 000
· $100 000
· $500 000
· $1 million
· $10 milionów
· $50 milionów
· $100 milionów
· $200 milionów
· $500 milionów
· $1 billion
· $5 bilionów
· $10 bilionów
· $20 bilionów
· $50 bilionów
· $10 trylionów
· $20 trylionów
· $50 trylionów
· oraz $100 trylionów.
Hiperinflacja na świecie - Polska
W październiku 1989 zanotowano hiperinflację w Polsce, która osiągnęła poziom 54.8%
1 stycznia 1990 roku wszedł w życie “Plan Balcerowicza” składający się z 10 ustaw, które miały na celu:
- reformę finansów państwa w celu odzyskania równowagi budżetowej
- wprowadzenie do gospodarki mechanizmów rynkowych poprzez uwolnienie cen i wprowadzenie sztywnego kursu złotówki do dolara
- zmianę struktury własnościowej gospodarki poprzez prywatyzację i zniesienie ograniczeń w obrocie nieruchomościami
Skutkiem planu Balcerowicza było sukcesywne obniżanie inflacji w Polsce.
Poniższa tabela pokazuje jak z roku na rok inflacja w Polsce się obniżała:
Podsumowanie, czyli jak zabezpieczyć się przed hiperinflacją
Należy pamiętać, że pieniądz sam w sobie jest bezwartościowy i powinien być traktowany jedynie jako pośrednik w wymianie produktów i usług.
W czasach hiperinflacji dociera do ludzi jak fundamentalną rolę odgrywają wyprodukowane dobra. Przestają też całkowicie ufać pieniądzu i odwracają się w kierunku innych klas inwestycyjnych, ponieważ te dają nam zabezpieczenie przed utratą oszczędności życia.
Przykładem produktu inwestycyjnego, który zatrzyma swoją wartość na długie lata jak i na ciężkie czasy jest nieruchomość. Ta, po fali hiperinflacyjnej, gdy już zostanie przedstawiona waluta zastępcza i cały system się wyzeruje, dalej będzie trzymać swoją wartość.
