Kategorie

Na czym tak naprawdę polega kredyt – czyli jak obchodzić się z długiem

Zobacz różnice pomiędzy tym jak całe państwa i duże firmy podchodzą do obsługi kredytu, w porównaniu do tego, co myśli przeciętny kredytobiorca, czyli Ty.

Czytaj dalej
Na czym tak naprawdę polega kredyt – czyli jak obchodzić się z długiem

Współczesne środki przekazu, reklamy, media, a nawet rząd swoimi działaniami powodują, że mnóstwo ludzi podejmuje złe decyzje kredytowe, biorą kredyty ze złych powodów, lub produkty niedopasowane do potrzeb. Zastanawiałeś się, dlaczego tak jest? Żeby zrozumieć ten mechanizm, najpierw musisz zobaczyć różnice pomiędzy tym jak całe państwa i duże firmy podchodzą do obsługi kredytu w porównaniu do tego co myśli przeciętny kredytobiorca.

Psychologia długu

Jak myślisz, ile czasu zajęłoby Ci zaoszczędzenie £100,000?

Długo… za długo.

Teraz wyobraź sobie, że otrzymujesz w prezencie/spadku £100,000. Z dnia na dzień masz do dyspozycji dużą kwotę pieniędzy.

Pierwsza myśl?

”Wydać te pieniądze na osobiste potrzeby/przyjemności”. A może…

“Zainwestować, aby generowały większy przychód”?

Czy odpowiedź w tym wypadku nie jest oczywista? Dlaczego więc tak często wybieramy odpowiedź pierwszą zamiast drugiej?

A co jeśli powiem, że te £100,000 pochodzi z kredytu osobistego, który przyjdzie Ci spłacać przez kolejne 6 lat. Czy teraz pomyślisz dwa razy, zanim zdecydujesz, na co przeznaczysz te środki?

Niestety, ale większość z nas w zdecydowanej większości decyduje się na przeznaczenie większej części kwoty na własne przyjemności, powodem może być chęć natychmiastowej gratyfikacji. Ludzie lubią konsumować. Mózg jest tak zaprogramowany, żeby szukać szybkich rozwiązań, sprawiającym nam przyjemność. Oczekiwanie na efekty długoterminowe jest zbyt abstrakcyjne i często nierealne

Thinking fast and slow, Daniel Kahneman

Thinking, fast and slow - Daniel Kahneman

Daniel Kahneman w swojej książce „Thinking, Fast and Slow” najlepiej wyjaśnia ten fenomen. Autor rozdziela nasz umysł na 2 systemy.

System numer jeden odpowiedzialny jest za podejmowanie szybkich, instynktownych decyzji.

System numer dwa odpowiedzialny jest za racjonalne i przemyślane decyzje.

Przykład: zakup samochodu

Wyobraź sobie sytuację — posiadasz pięcioletni samochód, którym jeździsz od nowości. Do tej pory samochód działał bez zarzutu, aż pewnego dnia, coś poważnego się psuje, np. szwankuje skrzynia biegów. Naprawa będzie kosztowna, lub nawet wymiana całej skrzyni!

Jak reaguje twój mózg?

System numer jeden momentalnie podpowie ci, że skoro to będzie bardzo kosztowna naprawa, a jeździsz tym samochodem już (lub aż) 5 lat, to na pewno lepiej kupić nowe auto. Nowe auta są na gwarancji, nie psują się. A skoro teraz padła skrzynia biegów, za chwilę posypie się coś innego. Nowe auto to najlepsze rozwiązanie!

W ten sposób uczucie bólu związane z przeprowadzeniem drogiej naprawy zaczyna zanikać.

Natomiast, jeśli dopuścisz do głosu system numer dwa i zastanowisz się racjonalnie, dłużej, dojdziesz do wniosku, że może wcale nie trzeba kupować nowego auta. W końcu koszt wymiany skrzyni jest dużo niższy niż cena nowego samochodu. Jeśli nie masz gotówki na zakup nowego samochodu, będziesz musiał wziąć kredyt. A przecież to wiążę się z kolejnymi opłatami miesięcznymi — czy masz na to środki?

Rozważając “za i przeciw” jesteś w stanie rozsądnie podjąć decyzję i wybrać rozwiązanie najlepiej dopasowane do twoich potrzeb: natychmiastowa gratyfikacja (ale kosztowna), czy powolne, metodyczne dążenie do celu.

Niebieska pigułka, czyli co media mówią ci o długu

Media, hollywoodzkie filmy, reklamy w telewizji i Internecie, czy popularne magazyny kreują wizję idealnego życia. Pokazują ci drogę, po której zmierzać w poszczególnych etapach życia, dla pełni radości. Banki wykorzystują to jako świetną okazję do zarobienia pieniędzy i oferują kredyty na:

  • Ślub
  • Pierścionek zaręczynowy
  • Nowe auto
  • Remont Domu
  • Wakacje
  • Skonsolidowanie zadłużenia
  • Budowanie punktacji kredytowej
  • Zakup sprzętów RTV lub AGD

Wycinki z gazet i screenshoty przedstawiające oferty kredytowe w internecie i mediach
Media prześciagją się w promowaniu ci coraz to nowych kredytów

Dlatego, gdzie się nie obejrzysz, zobaczysz oferty typu:

  • Kup teraz oddaj za 6 miesięcy
  • Depozyt na nowe auto tylko £999
  • Rresenative rate 2.4%.

Taka mała dygresja — w rzeczywistości otrzymasz wyższą ratę odsetkową. Martin Lewis założyciel portalu Money Saving Expert wspominał, że w UK jedynie niewielka część aplikujących łapie się na niską representative rate, którą reklamują banki.

  • Otrzymaj pieniądze tego samego dnia / Otrzymaj pieniądze następnego dnia
  • Otrzymaj decyzje w kilka minut

Zatem przyjrzyjmy się bliżej jednemu z powodów, dla których zaciągamy dług np. na ślub.

Case study: ślub

W dzisiejszych czasach coraz więcej osób zaciąga kredyt, aby przeznaczyć go na ten jeden, idealny dzień. Ale czy zastanawiałeś się nad tym, że z punktu widzenia finansowego, jedna decyzja może przełożyć się na 5 lat zobowiązania finansowego?

Wydatki na ślub zwykle zaczynają się od momentu, kiedy mężczyzna chce się oświadczyć. A do tego potrzebny jest pierścionek. I to wcale nie byle jaki!

Banki, które doskonale zdają sobie sprawę z presji ciążącej nad facetem, reklamują mu karty kredytowe, jako idealny sposób zakupu pierścionka z pokaźnym diamentem. Bo diament musi być okazały! Przecież dopiero co oglądaliście komedię romantyczną i tam bohaterka otrzymała właśnie taki wielki diament!

Dlatego facet potem szuka pierścionka jak z filmu. A im większy diament, tym większy kredyt w banku.

Oczywiście pierścionek to tylko czubek góry lodowej. Kiedy tu dodajesz koszty, banki zacierają ręce i wykorzystują wszelkie dozwolone chwyty, aby umożliwić Ci poczucie się jak bohater jednego z filmów, choć na jeden dzień. Wizja, nie powiem, jest kusząca, ale grunt w tym, aby nie ulegać ich presji i spróbować opóźnienia gratyfikacji.

Opóźniona Gratyfikacja

Przykład ślubu został Ci przytoczony nie bez powodu. Zwykle w podejmowaniu decyzji o wzięciu kredytu towarzyszą większe niż zwykle emocje. Natomiast w decyzjach o wzięciu  ślubu emocje są ewidentnie, a te często prowadzą do podejmowania złych decyzji finansowych.

Typowa uroczystość ślubna kosztuje, mniej więcej tyle, co roczna pensja. Zakładając, że jesteś w stanie odłożyć 20% swojego dochodu w roku na konto oszczędnościowe, uzbierasz potrzebną sumę w 5 lat. Albo, weźmiesz kredyt na ślub i przez kolejne 5 lat będziesz go spłacał.

A co dzieje się po ślubie? Przychodzi czas na kolejne wydatki; miesiąc miodowy, własne mieszkanie, remont, dzieci, szkoła, samochód, rodzinne wakacje, okres dorastania dzieci i ich rosnące potrzeby finansowe, urodziny, komunia itd.

Lista wydatków rośnie. Jeśli twoja pensja nie rośnie współmiernie do wydatków, to planowane 5 lat kredytu na ślub może się nieco wydłużyć.

A co jeśli zacząłbyś inaczej?

A co jeśli zaplanowałbyś ślub na za 3 lata. Mógłbyś ten czas wykorzystać na inwestycję, aby sfinansować ten dzień z własnych pieniędzy. Oto właśnie opóźniona gratyfikacja i myślenie według systemu dwa.

Fundamentalna wiedza o Kredycie - czyli zły kredyt (kredyt konsumencki) kontra dobry kredyt (kredyt inwestycyjny)

Bogaty ojciec, biedny ojciec - Robert T. Koyosaki
Bogaty ojciec, biedny ojciec - Robert T. Koyosaki

W klasyku „Bogaty Ojciec Biedny Ojciec” (ang. Rich Dad Poor Dad) Robert Kiyosaki pisze, że powodem problemów finansowych większości ludzi jest to, że nie rozpoznają, czym różni się nabytek od zobowiązania.

Autor wyjaśnia, że ludzie z problemami finansowymi kupują laptop czy samochód i myślą, że to jest nabytek, choć tak naprawdę nim nie jest, ponieważ traci na wartości z upływem czasu.

W odniesieniu do brania jakiegokolwiek kredytu istotne jest, aby stosować się do zasady numer 1 Kiyosakiego i rozróżnić nabytek od zobowiązania. Wg swojej zasady autor zakłada, że wszelkie zobowiązania można podzielić na 2 rodzaje:  

  1. Kredyt Konsumencki (zły) – to taki, który pomniejsza Twój przypływ gotówki i przeznaczany jest na rzeczy/wydarzenia typowo konsumenckie
  2. Kredyt Inwestycyjny (dobry) – ten rodzaj kredytu podnosi Twój przypływ gotówki

Przykłady złego kredytu

  • Kredyt na auto
  • Pożyczka na wakacje
  • Kredyt na ślub
  • Kredyt z myślą o remoncie domu
  • Kredyt na sprzęt RTV i AGD

Przykłady dobrego kredytu

  • Zakup nieruchomości na wynajem
  • Kredyt na auto (jeśli potrzebujesz samochodu, aby zarabiać np. kierowca Taxi lub dojeżdżający konsultant)
  • W celu podniesienia kwalifikacji np.; gdy chcesz zrobić kurs pilota samolotów pasażerskich
  • Rozwinięcie ustabilizowanej firmy

Kredyty konsumenckie (złe) powinny zostać ograniczone do sfinansowania zakupu nieruchomości poprzez kredyt hipoteczny. Hipoteka to jeden z tych kredytów, który jest konieczny, ponieważ (bądźmy realni) nie każdy jest w stanie zapłacić gotówką £300,000 za nieruchomość.

Obywatel powinien myśleć o długu jak dobrze obchodzącym się z długiem kraj

Tak jak my płacimy rachunki za gaz, prąd, podatek miejski czy czynsz, tak rząd płaci za swoje rachunki, czyli za szpitale, wojsko, straż pożarną, policję czy transport. Poza rachunkami rządy przeznaczają część przychodu, który otrzymują z podatków na rozwój państwa. Dziś wyznacznikiem jak szybko rozwija się dany kraj, jest jego PKB (Produkt Krajowy Brutto). Im wyższy współczynnik PKB, tym szybciej rozwija się kraj.

Oto przykłady sektorów, w które inwestują rozwinięte i rozwijające się gospodarki:

  • Kosmos
  • Fintech
  • Cyber ochrona
  • Infrastruktura
  • Odnawialne energie
  • AI
  • Robotyka
  • Edukację
  • Internet 3.0

Dobrze obchodzące się z długiem państwo zaciągając kredyt z myślą o inwestycji w dalszy rozwój gospodarki, rozważa 2 rzeczy przed jego wzięciem:

  1. Jak nowy kredyt wpłynie na produktywność kraju?
  2. Ile wyniesie koszt obsługi długu?

Na przykład, zanim państwo wybuduje nową autostradę, której koszt jest olbrzymi, musi sprawdzić, jak często będzie ona uczęszczana i jak bardzo jest ona  potrzebna.

Autostrada nie tylko obniża natężenie ruchu mniejszych dróg, ale również może zachęcić biznesy do otwarcia nowych łańcuchów dostaw. Rozwój biznesów przekłada się oczywiście na wyższe wpływy z podatków, a w ten sposób budowa może zarobić na siebie. Innym przykładem może być budowa stadionu, która ożywi lokalną gospodarkę.

Druga rzecz to koszt obsługi długu kraju. Pomyśl o tym jak o karcie kredytowej z limitem równym Twoim rocznym dochodom (powiedzmy £50,000).

Jeśli na karcie wykorzystałeś tylko £1,500 i nie planujesz jej spłacić w całości, to minimalna płatność wyniesie około £30 miesięcznie. Te £30 stanowi koszt obsługi Twojego prywatnego długu, a £1,500 to zadłużenie względem Twojego osobistego PKB (czyli Twojej wypłaty/innego przychodu)  

Problem zwykle pojawia się gdy przekroczysz 25% (£12,500 w naszym przykładzie) zadłużenia względem osobistego PKB (możesz o nim myśleć jako o sumie wszystkich wpływów na Twoje konto na przykład wypłaty z pracy, odsetek, które otrzymujesz z banku).

Przy takim poziomie długu minimalna płatność wzrasta do około £230. Jeśli dodatkowo ta wywodzi się z kredytu przeznaczonego na konsumpcję (złego), a nie na rozwój (dobrego) sprawi, że obciążenie będzie stanowić niemały wydatek w twoim domowym budżecie.

Twój roczny PKB oraz Net Worth

Pobierz darmowe kalkulatory: Net Worth i osobisty PKB
Pobierz darmowe pliki, kalkulatory: Net Worth i osobisty PKB

Poniżej możesz pobrać dwa formularze, w których: 

  1. Będziesz mógł obliczyć swój osobisty PKB 
  2. Będziesz mógł sprawdzić swój Net Worth 

Zalecam sprawdzanie zarówno osobistego PKB jak i Net Worth co najmniej raz w roku, na przykład z początkiem nowego roku, gdy będziesz chciał podsumować poprzedni. Sprawdzenie umiejętności zarobkowych jak i osobistej wartości pomoże Ci w dużej mierze obchodzić się lepiej z finansami w przyszłym roku i będziesz mógł sobie postawić nowy cel, aby przyszły rok był lepszy niż poprzedni.

Co musisz wiedzieć o długu

Oto najistotniejsze informacje kredytowe, które musisz znać, podpisując umowę:

Interest Only / Repayment

Interest Only oznacza, że spłacasz jedynie odsetki każdego miesiąca. Repayment oznacza, że spłacasz odsetki z elementem kapitału i masz pewność, że kredyt zostanie spłacony pod koniec umowy.

Fixed / Variable

Fixed rate oznacza, że Twoja płatność pozostanie bez zmian przez okres umowy. Variable oznacza, że rynek będzie dyktował czy rata wzrośnie lub spadnie

Early Repayment Charge

Jest to kara bankowa za zerwanie umowy. Występuje na przykład gdy chcesz spłacić kredyt w całości przed upływem umowy

Interest rate

Rata odsetkowa, którą oferuje bank. Jeśli rata odsetkowa na karcie kredytowej wynosi 17%, a balans wynosi £12,500 to odsetki obliczasz w następujący sposób:

£12,500 (balans) x 0.17 (odsetki) = £2,125(odsetki w roku) ÷ 12 = £177 (odsetki brane z minimalnej płatności)

Overpayment

Zapis o możliwości dokonywania nadpłat

Dlaczego dług jest dobry

Dług przyspiesza możliwości

Wiele biznesów czy landlordów nie byłoby w stanie dojść do obecnego poziomu bez możliwości wzięcia dużego kredytu. W przypadku landlorda typowo potrzebne jest 25% wartości nieruchomości, aby sfinansować zakup. Także mając całe 100% gotówki potrzebne na zakup jednej nieruchomości, można kupić 4 za pomocą dźwigni. To jest znaczna różnica, gdy wyobrazisz sobie ze każda z nich wzrośnie na wartości o 40%. Gdybyś kupił tylko jedną nieruchomość zamiast 4, tracisz na spotęgowanym wzroście, który oferuje kredyt.

Pojęcie darmowych pieniędzy

Pojęcie darmowych pieniędzy mówi, że jeśli jesteś w stanie wziąć kredyt na przykład z odsetkami 3%, a inflacja jest na poziomie 10%, to różnica 7% odpowiada za te darmowe pieniądze. Na czas pisania artykułu (maj 2022) oficjalna inflacja wynosi 9%, a kredyt hipoteczny można zablokować z ratą około 3%, to realny zysk wynosi 6%.

Pieniądze bez podatku

Otrzymując na przykład £150,000 kredytu hipotecznego, otrzymujesz £150,000 bez konieczności zapłacenia grosza podatku. Jeśli otrzymałbyś bonus w pracy o wartości £150,000 sam podatek wyniósłby (na rok 2022/2023) £52,460, z tego national insurance kosztowałby £8,325.59, nie wspominając o składkach emerytalnych. Fakt, że pieniądze z kredytu nie są opodatkowane, jest ich bardzo dużą zaletą.

Opłaty odsetkowe możesz odliczyć od kosztów

Prowadząc firmę, możesz w pełni odliczyć koszt obsługi długu (płacenia odsetek).

Dlaczego dług jest zły

Problemy finansowe prowadzą do rozwodu

Zbyt duża liczba złych kredytów jest jednym z częstych powodów rozwodów. Problemy w małżeństwie pojawiają się gdy zobowiązania finansowe piętrzą się i coraz trudniej prowadzić normalne życie.

Dług niszczy rodziny i przyjaciół

Zapewne znasz to powiedzenie „Chcesz stracić przyjaciela, pożycz mu pieniądze”. Typowy scenariusz może wyglądać tak; Przyjaciel prosi o £1,000 do końca miesiąca. Pod koniec miesiąca coś nieoczekiwanego się zdarzyło i pyta, czy może oddać później, Ty będąc dobrym przyjacielem, przytakujesz. Następnie idziecie z żonami na kawę, przy której Wasi przyjaciele ogłaszają, że jada na wycieczkę na Karaiby. W tym momencie myśl, która dominuje Twój umysł to;  Na wycieczkę to on ma, ale żeby mi oddać opóźniony dług to nie ma.

Nie mając płatności za dług, masz święty spokój

Pomyśl tylko, jak przyjemnie byłoby mieć swój kredyt hipoteczny w pełni spłacony.

Dług może zrujnować finansowe życie

Przy zbyt dużym poziomie zadłużenia możesz nawet nie mieć £500 w kieszeni na nieoczekiwany wydatek.

Biorąc dług stajesz się jego niewolnikiem

Gdy zaciągniesz dług, musisz go spłacić. Aby go spłacić, musisz zarobić, najczęściej wykonując jakąś pracę. Pracując, pewna ilość godzin Twojego czasu będzie przeznaczona na spłatę długu. I tak oto stajesz się jego niewolnikiem do chwili, gdy zostanie on spłacony.

W skrajnych wypadkach prowadzi do samobójstwa

Zapewne nie raz słyszałeś, że ktoś odebrał sobie życie z powodu narobionych długów. Oczywiście uważam, że w podbramkowej sytuacji lepiej jest ogłosić bankructwo, zrzucić z siebie ciężar, nie przejmować się kto co sobie pomyśli no i przede wszystkim wyciągnąć ważną lekcję, po czym zacząć od nowa. Niemniej jednak fakt jest taki, że wielu ludzi odebrało sobie życie z powodu zadłużeń.

Jak spłacić dług

Przeczytaj tutaj artykuł poświęcony spłacie zadłużeń.

20 sposobów na to jak poradzić sobie ze spłatą długów
Przeczytaj: 20 sposobów na to jak poradzić sobie ze spłatą długów

Czego się spodziewać

Gdy zaciągasz dług, musisz spodziewać się najgorszego, oto kilka przykładów:

Twoje raty mogą wzrosnąć

Bardzo istotne w przypadku kredytów hipotecznych (ale może dotyczyć również innych rodzajów kredytów). Gdy wstępny okres raty zablokowanej dobiega końca (fixed rate), powiedzmy po 3 latach, nowe raty mogą wzrosnąć i powinieneś się na to przygotować.

Twój bank może zażądać natychmiastowej spłaty

Większość kredytów w UK (tak nawet kredyt hipoteczny) zawiera klauzulę, która daje prawo pożyczkodawcy nakazać natychmiastową spłatę. Choć wiadomo nam o jednym wypadku, w którym bank może zażądać spłaty (mowa tu o niepłaceniu rat kredytu), to istnieje więcej sytuacji, w których bank może wystąpić z żądaniem natychmiastowej spłaty. Przykłady to: podzielenie domu na 2 mieszkania (Title split), lub zatajenie ważnych informacji podczas aplikacji o kredyt.

Plan B

Co gdybyś zachorował i nie mógł pracować? Czy będziesz w stanie kontynuować spłatę zadłużeń? Twoim planem B na wypadek choroby mogą być oszczędności, bądź dobre ubezpieczenie takie jak ubezpieczenie od utraty dochodu, które może pokrywać bieżące wydatki.

Podsumowanie

Powszechną wiedzą jest, że pożyczając pieniądze z banku, oddajesz więcej niż pożyczyłeś. Zatem, gdy nie zwiększasz umiejętności zarabiania, najzwyczajniej tracisz i masz mniej dostępnego dochodu. W pierwszych momentach zaciągnięty dług nie jest problemem. Problem może zacząć się w późniejszym etapie, kiedy środki z kredytu zostały wydane, a zobowiązanie trzeba płacić w drugim czy 4 roku.

Zupełnie odwrotnie jest, gdy bierzesz dług z myślą o podniesieniu swoich umiejętności zarobkowych lub inwestycji. Gdy wykorzystujesz dług na inwestycje i Twój dochód wzrasta co najmniej o 140% raty kredytu, wtedy i tylko wtedy dług staje się nieodczuwalny. A gdy skończysz go spłacać, pozostaje Ci jedynie czysty zwrot z inwestycji.

Dobrą polityką jest branie kredyt jedynie w celu podnoszenia swoich zdolności, co przełoży się na zwiększenie dochodu, lub w celach inwestycyjnych, które sprawią, że dochód zrówna się lub przewyższy ratę kredytu.

Wiadomo, życie pisze różne scenariusze. Dlatego niezmiernie istotne jest posiadanie  odpowiedniej wiedz finansowej gdy stajesz przed decyzją dotyczącą domowego budżetu.

---

Pliki do pobrania

Twój PKB (Profit & Loss)

Twój Net Worth (Balance Sheet)

Łukasz Koguciński

Założyciel i doradca finansowy w Objective Finance

Podobne artykuły